دبیر شورای عالی امنیت ملی معمولاً رئیس جمهور ایران است که وظیفه هماهنگی تصمیمات امنیت ملی، ارائه گزارش‌ها به رهبر، و نظارت بر اجرای سیاست‌ها را بر عهده دارد. فعلاً سید ابراهیم رئیسی این سمت را به عنوان رئیس جمهور در اختیار دارد و نقش او در تدوین استراتژی‌های دفاعی و مدیریت بحران‌ها است.

فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط رهبر عالی انتصاب می‌شود و مسئولیت هدایت عملیات نظامی، دفاع از نظام جمهوری اسلامی، و نظارت بر سایر نیروها را دارد. سردار حسین سلامی فعلی فرمانده این مقام است که در جریان درگیری‌های منطقه‌ای و پاسخ به تهدیدات خارجی نقش محوری بازی می‌کند.

شورای عالی امنیت ملی بالاترین نهاد تصمیم‌گیرنده در امور امنیت ملی ایران است که به رهبری رئیس جمهور و شامل وزراء و نظامیان سطح بالا می‌شود. وظایف آن شامل تحلیل تهدیدات داخلی و خارجی، تدوین استراتژی‌های امنیتی، هماهنگی بین نهادهای اطلاعاتی، و تأیید سیاست‌های دفاعی است که در قوانین اساسی ایران تعریف شده‌اند.

سپاه پاسداران علاوه بر وظایف نظامی، در امور داخلی مانند امنیت اجتماعی، فعالیت‌های اقتصادی، و حمایت از گروه‌های فرهنگی نقش دارد. این نهاد مالکیت شرکت‌های بزرگ در صنایع نفت و گاز را دارد که درآمد آن صرف امور دفاعی و بسیج می‌شود و گاه به عنوان نفوذ در سیاست مورد انتقاد قرار می‌گیرد.

این رابطه همکاری و هماهنگی نزدیک است. دبیر شورا با فرمانده سپاه در تصمیم‌گیری‌های کلان امنیتی مشارکت می‌کند و فرمانده سپاه به عنوان مشاور نظامی در شورا حضور دارد. این هماهنگی تضمین می‌کند که سیاست‌ها به‌طور یکپارچه اجرا شود و در زمان بحران‌ها مانند ناآرامی‌های داخلی یا درگیری‌های خارجی، ارتباط مستقیم بینشان برقرار است.

بله، سپاه پاسداران در عملیات خارجی به ویژه در منطقه خاورمیانه فعال است، از جمله حمایت از گروه‌هایی مانند حزب‌الله لبنان و نیروهای حشد الشعبی در عراق. این فعالیت‌ها به عنوان بخشی از استراتژی دفاعی ایران برای مقابله با تهدیدات دشمنان نظیر آمریکا و اسرائیل به‌شمار می‌رود و بخش نیروی قدس سپاه مسئولیت این عملیات‌ها را بر عهده دارد.

منصوب شدن دبیر شورای امنیت ملی توسط رئیس جمهور تعیین می‌شود و این پست معمولاً توسط شخص رئیس جمهور اشغال می‌شود. پس از انتخاب رئیس جمهور در انتخابات عمومی، وی این نقش را به صورت خودکار به‌عهده می‌گیرد و تأیید نهایی آن توسط رهبر عالی به عنوان بالاترین مقام نظام جمهوری اسلامی انجام می‌شود.

سپاه پاسداران از طریق شرکت‌های تابعه‌اش مانند "قدیر مهندسی" و "خاتم الانبیاء" در بخش‌های ساخت‌وساز، انرژی، و مخابرات فعالیت گسترده دارد. این فعالیت‌ها با هدف تأمین منابع مالی برای امور دفاعی صورت می‌گیرد، اما گاه به دلیل رقابت با بخش خصوصی و انحصار، مورد انتقاد اقتصاددانان قرار می‌گیرد و سهم آن در تولید ناخالص داخلی ایران قابل توجه است.

انتقادات اصلی به سپاه پاسداران شامل نقشی در نقض حقوق بشر در سرکوب اعتراضات داخلی، مداخله در کشورهای همسایه و گسترش بی‌ثباتی، و فعالیت‌های اقتصادی انحصاری است. سازمان‌های بین‌المللی مانند آمریکا سپاه را به عنوان تروریست لیست کرده‌اند و برخی مخالفان داخلی نیز خواستار محدودیت اختیارات آن هستند.

سپاه پاسداران در سال ۱۳۵۸ پس از انقلاب اسلامی به دستور روح‌الله خمینی برای محافظت از نظام جمهوری اسلامی و جلوگیری از کودتاهای نظامی تأسیس شد. اولین فرمانده آن سردار محمدعلی رضایی بود و این نهاد در جنگ ایران و عراق نقش پررنگی ایفا کرد. امروز، سپاه به عنوان یکی از قدرتمندترین نیروهای نظامی منطقه در امور امنیتی و دفاعی پیشرو است.

دبیر شورای امنیت ملی نقش کلیدی در تدوین و اجرای سیاست خارجی دارد، از جمله مذاکرات هسته‌ای یا مسائل منطقه‌ای. این مقام به عنوان نماینده رئیس جمهور در جلسات بین‌المللی مانند سازمان ملل مشارکت می‌کند و تصمیمات او با تأیید رهبر عالی اعمال می‌شود که منجر به ثبات در رویکرد دیپلماتیک ایران در برابر تحریم‌ها یا فشارهای خارجی می‌گردد.